REAKTYWACJA INSTYTUCJI GWARANCJI ZAPŁATY ZA ROBOTY BUDOWLANE.
W Sejmie jest rozpatrywany senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o
gwarancji zapłaty za roboty budowlane (druk sejmowy nr 2259)
(„Projekt”), który ma stanowić wykonanie obowiązku dostosowania
przepisów ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o gwarancji zapłaty za roboty
budowlane do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2006
r. (sygn. akt K 47/04), w którym Trybunał orzekł niezgodność art. 4 ust.
4 oraz art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z art. 2 Konstytucji.
I. Niezgodność niektórych przepisów ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane z Konstytucją
Pomimo istnienia w kodeksie cywilnym przepisów dotyczących umowy o roboty budowlane i ewentualnej możliwości ich zmiany, ustawodawca zdecydował się na uchwalenie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Genezą uchwalenia powyższej ustawy było zabezpieczenie roszczeń wykonawców i podwykonawców robót budowlanych w stosunku do inwestora o zapłatę wynagrodzenia z tytułu zrealizowanych robót. Miała ona wyeliminować nieuczciwe praktyki stosowane przez inwestorów, którzy zwlekali z zapłatą za zrealizowane roboty. Regulacja tej ustawy stała się jednakże martwa, zanim dostrzegli ją inwestorzy i przedsiębiorcy budowlani. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował w 2006 roku kilka jej przepisów, dotyczących kluczowych elementów konstrukcji gwarancji zapłaty (zwrot kosztów udzielenia gwarancji oraz ustalenie terminu udzielenia gwarancji, którego niedotrzymanie uprawniało wykonawcę do wstrzymania robót i odstąpienia od umowy o roboty budowlane), które straciły moc 30 czerwca 2007 r.
II. Próba reaktywacji
W dniu 16 lipca 2009 r. Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu Projektu, mającego na celu usunięcie błędów legislacyjnych wytkniętych w uzasadnieniu wyroku Trybunału.
Do jego głównych założeń należy m.in.:
- przede wszystkim dostosowanie nazewnictwa stron do pojęć zawartych w kodeksie cywilnym i zastąpienie dotychczasowego "wykonawcy robót budowlanych" oraz "zamawiającego" - "wykonawcą" i "inwestorem";
- wprowadzenie w art. 4 obowiązku ponoszenia kosztów udzielenia gwarancji w równych częściach przez inwestora oraz wykonawcę robót budowlanych;
- zastąpienie w art. 5 ust. 1 zwrotu odpowiedni termin określeniem w terminie nie krótszym niż 30 dni, pozwalającym na dostosowanie długości terminu na złożenie gwarancji przez inwestora do wysokości sumy gwarancyjnej i zapobieżenie wyznaczaniu terminów nierealnych, określanych w celu uwolnienia się od umowy przez wykonawcę;
- rezygnację z niedookreślonego zwrotu wystarczająca gwarancja, który przy braku określenia w ustawie minimalnej kwoty gwarancji był całkowicie niejasny.
Propozycja Senatu jest niezbędna dla dalszego funkcjonowania ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane, której obecne znaczenie dla obrotu jest znikome.
III. W razie przyjęcia Projektu
Jeżeli przepisy w brzmieniu zaproponowanym w Projekcie zyskają moc obowiązującą, pozycja prawna wykonawców robót budowlanych zostanie w istotnym zakresie wzmocniona.
Wykonawca będzie mógł żądać udzielenia gwarancji zapłaty tj. zabezpieczenia jego prawa do wynagrodzenia w pełnej wysokości, wynikającego z umowy o roboty budowlane, w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, a także akredytywy bankowej lub poręczenia banku udzielonego wykonawcy na zlecenie inwestora. Prawo to nie będzie mogło być umownie wyłączone ani ograniczone, zaś jego realizacja nie będzie mogła stanowić podstawy inwestora do odstąpienia od umowy. Koszty udzielenia gwarancji przez inwestora będą w równych częściach obciążać inwestora i wykonawcę. Wykonawca będzie mógł żądać udzielenia gwarancji w każdym czasie, ustanawiając dla tego celu termin nie krótszy niż 30 dni. Jeżeli termin ten nie zostanie dotrzymany przez inwestora lub jeśli gwarancja zostanie udzielona w wysokości niższej niż żądana, wykonawca będzie uprawniony do wstrzymania się od wykonywania robót i oddania obiektu inwestorowi. Po wyznaczeniu natomiast na piśmie dodatkowego, nie krótszego niż 7 dni, terminu do udzielenia gwarancji zapłaty i jego bezskutecznym upływie, wykonawca uprawniony będzie do odstąpienia od umowy z winy inwestora. W takiej sytuacji wykonawca będzie ponadto uprawniony do żądania wynagrodzenia mimo niewykonania umowy, za odliczeniem tego co zaoszczędził on z powodu jej niewykonania.
IV. Obecny stan zaawansowania prac legislacyjnych
I czytanie Projektu odbyło się 9 września 2009 r. w Sejmowej Komisji Infrastruktury, po którym został on skierowany do prac w podkomisjach sejmowych.
Należy ponadto zaznaczyć, iż Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje projekt ustawy o treści zbieżnej do Projektu. Różnica polega jedynie na tym, że projekt Ministerstwa przewiduje uregulowanie instytucji gwarancji zapłaty za roboty budowlane w tytule XVI Księgi trzeciej Kodeksu cywilnego, a nie w odrębnej ustawie, które to rozwiązanie legislacyjne podtrzymuje Projekt.
Pomimo istnienia w kodeksie cywilnym przepisów dotyczących umowy o roboty budowlane i ewentualnej możliwości ich zmiany, ustawodawca zdecydował się na uchwalenie ustawy z dnia 9 lipca 2003 r. o gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Genezą uchwalenia powyższej ustawy było zabezpieczenie roszczeń wykonawców i podwykonawców robót budowlanych w stosunku do inwestora o zapłatę wynagrodzenia z tytułu zrealizowanych robót. Miała ona wyeliminować nieuczciwe praktyki stosowane przez inwestorów, którzy zwlekali z zapłatą za zrealizowane roboty. Regulacja tej ustawy stała się jednakże martwa, zanim dostrzegli ją inwestorzy i przedsiębiorcy budowlani. Trybunał Konstytucyjny zakwestionował w 2006 roku kilka jej przepisów, dotyczących kluczowych elementów konstrukcji gwarancji zapłaty (zwrot kosztów udzielenia gwarancji oraz ustalenie terminu udzielenia gwarancji, którego niedotrzymanie uprawniało wykonawcę do wstrzymania robót i odstąpienia od umowy o roboty budowlane), które straciły moc 30 czerwca 2007 r.
II. Próba reaktywacji
W dniu 16 lipca 2009 r. Senat podjął uchwałę w sprawie wniesienia do Sejmu Projektu, mającego na celu usunięcie błędów legislacyjnych wytkniętych w uzasadnieniu wyroku Trybunału.
Do jego głównych założeń należy m.in.:
- przede wszystkim dostosowanie nazewnictwa stron do pojęć zawartych w kodeksie cywilnym i zastąpienie dotychczasowego "wykonawcy robót budowlanych" oraz "zamawiającego" - "wykonawcą" i "inwestorem";
- wprowadzenie w art. 4 obowiązku ponoszenia kosztów udzielenia gwarancji w równych częściach przez inwestora oraz wykonawcę robót budowlanych;
- zastąpienie w art. 5 ust. 1 zwrotu odpowiedni termin określeniem w terminie nie krótszym niż 30 dni, pozwalającym na dostosowanie długości terminu na złożenie gwarancji przez inwestora do wysokości sumy gwarancyjnej i zapobieżenie wyznaczaniu terminów nierealnych, określanych w celu uwolnienia się od umowy przez wykonawcę;
- rezygnację z niedookreślonego zwrotu wystarczająca gwarancja, który przy braku określenia w ustawie minimalnej kwoty gwarancji był całkowicie niejasny.
Propozycja Senatu jest niezbędna dla dalszego funkcjonowania ustawy o gwarancji zapłaty za roboty budowlane, której obecne znaczenie dla obrotu jest znikome.
III. W razie przyjęcia Projektu
Jeżeli przepisy w brzmieniu zaproponowanym w Projekcie zyskają moc obowiązującą, pozycja prawna wykonawców robót budowlanych zostanie w istotnym zakresie wzmocniona.
Wykonawca będzie mógł żądać udzielenia gwarancji zapłaty tj. zabezpieczenia jego prawa do wynagrodzenia w pełnej wysokości, wynikającego z umowy o roboty budowlane, w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, a także akredytywy bankowej lub poręczenia banku udzielonego wykonawcy na zlecenie inwestora. Prawo to nie będzie mogło być umownie wyłączone ani ograniczone, zaś jego realizacja nie będzie mogła stanowić podstawy inwestora do odstąpienia od umowy. Koszty udzielenia gwarancji przez inwestora będą w równych częściach obciążać inwestora i wykonawcę. Wykonawca będzie mógł żądać udzielenia gwarancji w każdym czasie, ustanawiając dla tego celu termin nie krótszy niż 30 dni. Jeżeli termin ten nie zostanie dotrzymany przez inwestora lub jeśli gwarancja zostanie udzielona w wysokości niższej niż żądana, wykonawca będzie uprawniony do wstrzymania się od wykonywania robót i oddania obiektu inwestorowi. Po wyznaczeniu natomiast na piśmie dodatkowego, nie krótszego niż 7 dni, terminu do udzielenia gwarancji zapłaty i jego bezskutecznym upływie, wykonawca uprawniony będzie do odstąpienia od umowy z winy inwestora. W takiej sytuacji wykonawca będzie ponadto uprawniony do żądania wynagrodzenia mimo niewykonania umowy, za odliczeniem tego co zaoszczędził on z powodu jej niewykonania.
IV. Obecny stan zaawansowania prac legislacyjnych
I czytanie Projektu odbyło się 9 września 2009 r. w Sejmowej Komisji Infrastruktury, po którym został on skierowany do prac w podkomisjach sejmowych.
Należy ponadto zaznaczyć, iż Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje projekt ustawy o treści zbieżnej do Projektu. Różnica polega jedynie na tym, że projekt Ministerstwa przewiduje uregulowanie instytucji gwarancji zapłaty za roboty budowlane w tytule XVI Księgi trzeciej Kodeksu cywilnego, a nie w odrębnej ustawie, które to rozwiązanie legislacyjne podtrzymuje Projekt.